«Η σιωπή των νεφρών»

Με έναν εύστοχο τρόπο φέτος η Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία τίμησε την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού 2023 περνώντας το μήνυμα ότι τα νεφρά δεν μιλούν και η νεφρική νόσος μπορεί να εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα και να γίνει αντιληπτή από τον καθέναν στα τελευταία στάδια όταν η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη. 

Η «σιωπή των νεφρών» πλήττει 1 εκατομμύριο Έλληνες καθώς το 10% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από Χρόνια Νεφρική Νόσο.

«Δεν φωνάζουν και δεν δίνουν συμπτώματα. Γι’ αυτό κι εμείς δεν πρέπει να τους ξεχνάμε». Με αυτό το σύνθημα η Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία πραγματοποιεί εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για τη σημασία του ελέγχου της νεφρικής λειτουργίας, στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Νεφρού. Το μήνυμα της εκστρατείας, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με την βιοφαρμακευτική εταιρεία Astellas, αναδεικνύει τη σημασία της πρόληψης και του τακτικού ελέγχου της υγείας των νεφρών, καθώς στα πρώτα στάδιά της οι περισσότεροι ασθενείς δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας, στην Ελλάδα περίπου το 10% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από Χρόνια Νεφρική Νόσο, δηλαδή 1.000.000 Έλληνες εμφανίζουν προβλήματα με τους νεφρούς. Από αυτούς, το 10% (100.000 άτομα) εμφανίζει αρκετά σοβαρά προβλήματα. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Επιτροπής για την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού (World Kidney Day Steering Committee), περισσότεροι από 850 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με Νεφρική Νόσο, αλλά δυστυχώς η συντριπτική πλειονότητα δεν το γνωρίζει. Ταυτόχρονα, πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι στην υφήλιο βρίσκονται σε θεραπεία υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας, κυρίως με αιμοκάθαρση ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού.

Σε διεθνές επίπεδο το μήνυμα είναι «Υγεία των Νεφρών για Όλους: Προετοιμασία για το αναπάντεχο, υποστήριξη του ευάλωτου!». Με το μήνυμα αυτό, καλείται η παγκόσμια κοινότητα να αναλάβει δράση για την υιοθέτηση των απαιτούμενων πολιτικών πρόληψης και θεραπείας, ώστε όλοι οι ασθενείς με Χρόνια Νεφρική Νόσο να έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη περίθαλψη και θεραπεία. «Η Χρόνια Νεφρική Νόσος είναι μια κατάσταση κατά την οποία συμβαίνει βαθμιαία απώλεια της νεφρικής λειτουργίας, που συνήθως επηρεάζει και τους δύο νεφρούς. Σε αρχικό στάδιο τα συμπτώματα της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου δεν γίνονται αντιληπτά. Είναι δυνατόν, κάποιος να χάσει μέχρι και το 90% της νεφρικής λειτουργίας του χωρίς να εμφανίζει συμπτώματα», ανέφερε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ο Δημήτριος Πετράς, πρόεδρος της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας. Πρόσθεσε ότι «η Χρόνια Νεφρική Νόσος είναι εξελικτική νόσος, η έγκαιρη λοιπόν διάγνωσή της είναι κρίσιμη, καθώς η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της».

Στα αρχικά της στάδια η χρόνια νεφρική νόσος δεν προκαλεί συμπτώματα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής:

• 1 στους 7 ενήλικες έχει χρόνια νεφρική νόσο.
• 9 στους 10 ενήλικες με χρόνια νεφρική νόσο δεν γνωρίζουν πως έχουν χρόνια νεφρική νόσο.
• 2 στους 5 ενήλικες δεν γνωρίζουν πως έχουν σοβαρή χρόνια νεφρική νόσο.

Παρόμοια είναι τα δεδομένα που έχουμε και στην Ελλάδα.

Ο ρόλος των νεφρών είναι ως βασική τους λειτουργία να φιλτράρουν περίπου 200 λίτρα υγρών το 24ωρο και να αποβάλλουν τις περιττές και επικίνδυνες ουσίες, με τη μορφή των ούρων. Επιπλέον, οι νεφροί χρησιμεύουν για την παραγωγή ορμονών που διατηρούν την πίεση του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα.

Ασθενείς που έχουν ιστορικό αρτηριακής υπέρτασης και σακχαρώδους διαβήτη έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν χρόνια νεφρική νόσο.

Οι νεφροί είναι όργανα ζωτικής σημασίας, καθώς καθαρίζουν το αίμα από τοξικές ουσίες.

Όταν η νεφρική λειτουργία επιδεινωθεί σημαντικά τότε η αποβολή των τοξικών ουσιών δεν μπορεί να γίνει μέσω των νεφρών και σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας, είτε με μεταμόσχευση νεφρού, είτε με έναρξη θεραπείας που απομακρύνει τις τοξικές ουσίες από το σώμα, η οποία ονομάζεται αιμοκάθαρση.

Η αναγνώριση της χρόνιας νεφρικής νόσου στα αρχικά στάδιά της είναι πάρα πολύ σημαντική, καθώς με κατάλληλες παρεμβάσεις μπορούμε να επιβραδύνουμε και σε κάποιες περιπτώσεις να αναστείλουμε την επιδείνωση της νόσου.

Για να διαγνώσουμε τη χρόνια νεφρική νόσο κάνουμε συνήθως εξετάσεις αίματος, οι οποίες περιλαμβάνουν και την μέτρηση κρεατινίνης (μία από τις ουσίες που παράγει το σώμα μας και αυξάνεται στην χρόνια νεφρική νόσο), ενώ στις πιο πολλές περιπτώσεις χρειάζονται και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ο υπέρηχος νεφρών. Εκτός από τη διατροφή, πολύ σημαντικός είναι και ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος (τσεκάπ) των ούρων, ώστε να γίνει εγκαίρως αντιληπτή τυχόν έναρξη της νεφρικής νόσου και να ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα. Απαραίτητο είναι ακόμα να συμβουλευόμαστε αμέσως έναν ουρολόγο ιατρό, εάν εκδηλώσουμε ύποπτα συμπτώματα από το ουροποιητικό, όπως αίσθημα καύσου (κάψιμο) κατά την ούρηση, συχνουρία κ.λπ. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να υποκρύπτουν κάποια ουρολοίμωξη, η οποία αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και σωστά μπορεί να βλάψει τους νεφρούς. Η ουρολοίμωξη αν δεν γίνει εγκαίρως αντιληπτή – και εδώ απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στα άτομα της τρίτης ηλικίας – μπορεί ακόμη και να καταστρέψει τα νεφρά οδηγώντας μέχρι και στο θάνατο. Η επιβράδυνση της χρόνιας νεφρικής νόσου μπορεί να γίνει με αλλαγές στον τρόπο ζωής που περιλαμβάνουν αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, όπως το περπάτημα, μείωση του αλατιού στη δίαιτα και τη διακοπή του καπνίσματος.

Επίσης, υπάρχουν φαρμακευτικές ουσίες, όπως κάποια παυσίπονα που εάν χορηγηθούν σε αυξημένη ποσότητα σε κάποιους ασθενείς μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση νεφρικής λειτουργίας και η έγκαιρη διακοπή τους μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της νεφρικής λειτουργίας. Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στα φάρμακα που λαμβάνουμε συστηματικά. Η νεφρική λειτουργία μπορεί να επιβαρυνθεί ακόμα και με αθώα φάρμακα, όπως ορισμένα παυσίπονα ή και αντιβιοτικά ακόμα. Κάθε φαρμακευτική ουσία που λαμβάνουμε, εισέρχεται στο αίμα το οποίο διηθείται στους νεφρούς. Επομένως πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς αν τα φάρμακά τους επηρεάζουν τη νεφρική λειτουργία και με ποιον τρόπο (θετικά ή αρνητικά). Σε περίπτωση αμφιβολίας, να συμβουλεύονται τον γιατρό που τους χορήγησε τα φάρμακα.